در در ادامه مباحث حقوق راجع به ازدواج در این شماره به مبحث وکالت در نکاح مطابق ماده ۱۰۷۱ تا ماده ۱۰۷۴ قانون مدنی بپردازیم:
حتما همه شما با این جمله آشنایی دارید:« عروس خانم، آیا وکیلم…؟!»
وکالت در نکاح از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را برای انجام ازدواج نایب (وکیل) خود می‌نماید. وکالت زوجه در ازدواج ممکن است به این صورت‌ها باشد: وکالت به صورت مقیّد، وکالت به صورت مطلق، وکالت به صورت عموم، وکالت با اذن صریح. قانون مدنی نکاح فضولی را تابع قواعد معامله فضولی قرار داده و آن را نافذ دانسته است نه باطل؛ بنابراین اگر کسی بدون اجازه از فردی، وی را به عقد کسی در آورد، چنانچه آن فرد رضایت دهد، عقد نکاح صحیح است.
از قدیم و ندیم رسم بوده که عروس و داماد یا بهتره بگیم زوج و زوجه برای عقد نکاح وکالت به دیگری میدادند اما به این معنا نیست که صرفا باید دیگری خطبه عقد را در نکاح دائم یا موقت جاری کند و طبق ماده ۱۰۷۱ قانون مدنی « هر یک از زن و مرد میتوانند برای عقد نکاح وکالت به غیر دهند.»
پس از کلمه میتوانند در این ماده میتوان به این نتیجه رسید که خودشان هم میتوانند صیغه نکاح را بخوانند.
اما شرط اساسی آن ، این است که وکیل باید برای اجرای صیغه عقد، عاقل، بالغ و قاصد باشد.
حال آیا کسی که وکالت در نکاح را به عهده میگیرد می‌تواند با موکله ازدواج کند؟
طبق ماده ۱۰۷۲ قانون مدنی:« در صورتی که وکالت به طور اطلاق داده شود وکیل نمیتواند موکله را برای خود تزویج کند ، مگر اینکه این اذن صریحاً به او داده شده باشد.»
جالب است بدانید که این حکم اختصاصی به مرد ندارد و در صورتی که وکیل هم زن باشد و وکالت به صورت اطلاق باشد نمیتواند خود را به عقد موکلش در بیاورد مگر آنکه صریحاً به او اجازه داده شده باشد.
موکّله (زوجه) ممکن است برای اجرای صیغه عقد از طرف خود به یکی از صورت‌های ذیل به وکیل وکالت دهد: الف) به صورت مقیّد: مثل اینکه بگوید: تو وکیلی که مرا به ازدواج آقای (الف) در آوری. ب) بصورت مطلق: مثل اینکه بگوید: تو وکیلی که مرا به عقد مردی در آوری. ج) بصورت عموم: مثل اینکه بگوید: تو وکیلی که مرا به ازدواج هر مردی که صلاح دانستی در آوری. که کلمه «هر» از ادوات عموم است، که در این صورت اضافه شده است. د) با اذن صریح: مثل اینکه بگوید: تو وکیلی که مرا به نکاح هر مردی حتّی خودت در آوری
اگر وکیل در مفاد وکالت تخلف کرد چه؟
طبق ماده ۱۰۷۳ قانون مدنی : «اگر وکیل از آنچه که موکل راجع به شخص یا مهر یا خصوصیات دیگر معین کرده تخلف کند، صحت عقد ،متوقف بر تنفیذ موکل خواهد بود.»
پس تا زمانی که موکل آن اشتباه و تخلف را تنفیذ نکند و اجازه ندهد عقد صحیح نمیباشد.
طبق ماده ۱۰۷۴ قانون مدنی:« حکم ماده فوق در موردی نیز جاری است که وکالت بدون قید بوده و وکیل مراعات مصلحت موکل را نکرده باشد» برای تشخیص مصلحت موکل، دادرس باید به عرف و تراضی طرفین توجه کند.
