کتابخوانی در دهه 1980 میلادی مورد توجه یونسکو قرار گرفت. از آن زمان به بعد تلاش تمام کشورها برای ایجاد این فرهنگ در بین تمامی گروههای سنی بوده است. تا آنجا که سرانه کتابخوانی و اهمیت آن رتبه کشورها را در توسعه اقتصادی مشخص می کند. توسعه کتابخوانی نیاز به زیرساخت های زیادی دارد از جمله برنامه ریزی های کوتاه مدت و دراز مدت، فرهنگ سازی، تالیف کتب مناسب، تجهیز کتابخانه ها و در دسترس قرار گرفتن کتاب برای همه سنین در کوتاه ترین زمان، قیمت ارزان کتابها و….
در دنیایی که تکنولوژی حرف اول را می زند و روز به روز سبک زندگی به سمت دیجیتالی شدن و آسان شدن راه های دستیابی به رفاه خلاصه میشود، کودکان و نوجوانان در فضای انزوا قرار میگیرند. بازی و شادی که منشا سلامت روح و روان آنان است با بحرانی مثل کرونا چالشی بزرگ را ایجاد کرده است. عدم ارتباط با فضای بیرون از خانه و مراوده با هم سالان ضربات جبران ناپذیری را برای این گروه سنی ایجاد کرده است. اهمیت کتاب از اینجا حائز اهمیت بود که می توانستند در خانه با دنیایی عجیب و هیجان انگیز که در کتابها خلاصه می شد، روح و روان را طراوتی ماندگار ببخشند. کتاب نه تنها سبب افزایش آگاهی کودکان و نوجوانان می شود بلکه به افزایش دایره واژگان، فرایند اجتماعی شدن نیز کمک شایانی میکند. البته این نکته منوط به این است که والدین خود عادت کتابخوانی را در بچه ها ایجاد کنند. تصور کنید پدر و مادری در منزل به جای استفاده از گوشی و تلویزیون، کتاب بخوانند. در مهمانی ها به جای اینکه هر کس درگیر گذاشتن لایو و استوری باشد، فضای کتابخوانی دورهمی داشته باشند، سبک زندگی ها تغییر کند و در هر گروه مجازی خانوادگی معرفی کتاب داشته باشند و کتاب هدیه بدهند. این تغییر عادات فرهنگ سازی بزرگی را ایجاد می کند. به طوری که بچه ها که مقلد اصلی آنان والدین هستند، می آموزند که کتاب را جایگزین فضای مجازی و انزوایی کنند که درگیر آن هستند. فضای تک فرزندی و تنهایی بچه ها در خانه نیز علت دیگری ست که اهمیت کتاب را نشان میدهد. این نکته خیلی مهم است که کتابی که به انان معرفی می کنیم آنقدر جذابیت داشته باشد که خودشان را غرق آن مسیر کنند و لذت خوانش را برایشان مستمر و همیشگی کند. افزایش تمرکز در انجام تکالیف مدرسه، تقویت حافظه نیز مواردی ست که می توان از طریق کتابخوانی در کودکان و نوجوانان ایجاد کرد. ایجاد باشگاه های کتابخوانی مخصوص کودکان و نوجوانان، برگزاری مسابقات کتابخوانی و رونمایی از کتابهای این گروه سنی که با حضور حداکثری بچه ها ایجاد شده است، حتی گذاشتن قفسه کتاب در اماکن عمومی، وسایل نقلیه همگی گام هایی ست که این روزها برای ایجادعادت فرهنگ استفاده از کتاب بنا شده است. این تلاش ها نشان می دهد که چقدر کتاب مهم است و اگر از دوران کودکی بروی کتاب و خواندن کتاب سرمایه گذاری و برنامه ریزی شود در آینده با نسلی روبرو خواهیم شد که آگاهانه تر در زندگی عمل خواهد کرد. میزان اختلالات روحی روانی، آسیب های اجتماعی، هرج و مرج کاهش روزافزونی پیدا خواهد کرد و در نهایت به آرامش و شادی فراگیری در جوامع دست پیدا خواهیم کرد. دولتمردان به این مهم رسیده اند که پرورش نسل اگاه و فرهیخته تنها با خواندن کتاب میسر است. ایجاد انگیزه در خوانش کتاب، نیازمند برنامه ریزی ست که در طول زمان رخ می دهد. والدین باید برنامه کتاب را در زندگی روزمره خود داشته باشند تا بچه ها از نزدیک با کتاب و فضای کتابخانه آشنا شوند. کتابخانه گردی، خرید کتاب، شنیدن کتاب های صوتی در خودرو می تواند روش های مفیدی برای ایجاد فرهنگ استفاده از کتاب تلقی شود. امیدوارم در کشور ما نیز با برنامه هایی که اغاز شده است و همه دغدغه کتاب را به نوعی پیدا کرده اند، مسیر آگاهی و دانایی سریع تر طی شود و به هدفمان که آرامش و خودشناسی ست نزدیک تر شویم.
مرضیه قاسمی راد- دکتری علوم تربیتی-مشاور کودک و نوجوان
