چرا شاهنامه مهم است ؟
-حسنا خوشرو-
به نام خداوند جان و خرد
در مورد فردوسی زیاد خوانده و شنیده‌ایم. اینجا قصد نداریم در مورد زندگینامه‌ی فردوسی صحبت کنیم و چیزی بنویسیم. اینکه فردوسی در چه قرنی و چگونه می‌زیست شاید آن‌قدر اهمیت نداشته باشد که حاصل عمر و دست‌رنج او یعنی “شاهنامه” اهمیت دارد. نتیجه‌ای که به قول خود شاعر بعد از گذشت قرن‌ها هم از باد و باران تاریخ و روزگار نه تنها گزندی نیافت که روز به روز ارزش بیشتری پیدا کرد.
فردوسی برای سرودن شاهنامه سی سال رنج برد و ما -به عنوان میراث‌داران این رنج- کوچک‌ترین کاری که می‌توانیم بکنیم این است که این کاخ پی‌افکنده از نظم را بخوانیم، بشنویم، بفهمیم و برای نسل‌های بعد نیز به یادگار بگذاریم.
همه‌ی ما از اهمیت شاهنامه آگاهیم اما اگر از ما بپرسند چرا شاهنامه مهم است چه پاسخی می‌دهیم؟
شاهنامه اثری است که گذشته‌ی فرهنگ ما را نشان می‌دهد. ما در آیینه‌ی شاهنامه خود و مردمی را می‌بینیم که در این سرزمین زندگی می‌کرده‌اند. شاهنامه تم‌های گوناگونی دارد، اندیشه‌های مختلفی مختلفی در آن بیان شده است و تنوع فرهنگ ایرانی را نشان می‌دهد. گنجینه‌ای که می‌تواند در رشته‌های تاریخ، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، روان‌شناسی و سایر رشته‌های علوم انسانی به ما یاری برساند. دلیل تمایز شاهنامه از سایر حماسه‌های ملل دیگر همین تنوع مطالب آن است. شاهنامه در واقع یک کتاب واحد نیست بلکه مجموعه‌ای است سرشار از موضوعات مختلف که در حوزه‌ی ادبیات حماسی ایران بی‌نظیر و در ادبیات جهان کم‌نظیر است.
شاهنامه پربارترین جلوه‌گاه اسطوره‌های ایران و بازتاب نمادین آن‌ها ست. درون‌مایه‌ها و موضوعاتی که در شاهنامه می‌بینیم، موضوعات و دغدغه‌های همیشگی همه‌ی عصرها و نسل‌های بشر بوده و هست؛ در نتیجه راز ماندگاری این اثر اهمیت دادن به انسان و درد مشترک همه‌ی انسان‌ها ست.
شاهنامه را بیشتر به سه بخش اساطیری (از روزگار کیومرث تا پادشاهی فریدون)، پهلوانی (از خیزش کاوه آهنگر تا کشته شدن رستم و فرمانروایی بهمن پسر اسفندیار) و تاریخی (از پادشاهی بهمن و پیدایش اسکندر تا گشودن ایران به دست اعراب) بخش‌بندی می‌کنند اما این بخش‌بندی مطلق نیست و بیشتر برپایه‌ی سنگینی یکی از سه درون‌مایه دربرابر دو بخش دیگر است.
از این رو هیچ‌یک از بخش‌های سه‌گانه از موضوع دو بخش دیگر تهی نیست. از دیگرسو در هر بخش نشانه‌هایی از قالب‌های ادبی مانند اندرز، رومانس، داستان تاریخی، آیین خسروان و ادبیات مردمی و شگفتی‌هایی چون جادو، افسون و عجایب و غرایب دیده می‌شود. در نگاهی کلی، درون‌مایه‌ی اساطیر و شگفتی‌ها بیشتر در بخش پیشدادی؛ شگفتی‌ها، داستان‌های پهلوانی و رومانس بیشتر در بخش کیانی؛ تاریخ، آیین خسروان و اندرز و ادبیات عامیانه بیشتر در بخش ساسانی؛ داستان تاریخی یا کارنامه بیشتر در بخش اشکانی و ساسانی به‌چشم می‌خورد.
از این رو بر آنیم تا در ادامه و در شماره‌های بعدی داستان‌های شاهنامه را با زبان ساده و روان برای شما بنویسیم و تعریف کنیم تا بیشتر و بهتر با شاهنامه آشنا شویم.
در شماره‌ی بعد داستان‌های شاهنامه را با شروع پادشاهی کیومرث شروع خواهیم کرد… .