پته؛ هنر دست زنان کرمانی

-آرامش عرفانی-

پته یکی از سوزندوزی‌های اصیل و قدیمی و زیبای ایرانی است که دختران و زنان کرمانی بر روی پارچه های پشمی به نام عریض می‌دوزند و اگر به شکل اصولی و درست و خوب دوخته بشود بسیار زیباست.
بر روی شال پته (عریض) که اصولا از پشم یا کرک بز تهیه می‌شود نقوشی از گل و بوته و حیوانات و درختان و طرح های اسلیمی طراحی می‌شود که با نخ های پشمی با رنگرزی گیاهی دوخته می‌شود البته ناگفته نماند پته به ندرت در قدیم با شال ابریشم و نخ ابریشم هم دوخته می‌شد.
لازم به ذکر است که در بازار کنونی شال و نخ با رنگرزی شیمیایی هم موجود است که بهتر است برای حفظ اصالت پته استفاده نشود.
موارد استفاده از این هنر زیبا برای رومیزی، پرده ، سجاده، شال، کوسن، تابلو و لباس می‌باشد. در خصوص تاریخچه این هنر تاریخ شروع مشخصی نمی توان در نظر گرفت اما با توجه به منابع موجود به دوره صفوی می‌رسد در کتب به کاربردهای این هنر تاکید شده هر چند به نظر می آید که قدمت این هنر بیشتر از این باشد.
قدیمی ترین پته جهان را مربوط به سال ۱۲۸۵ هجری می‌دانند که تمام نقوش به صورت سوزنی با نخ های ابریشم بر روی پارچه های ابریشمی می‌باشد طرح این پته به صورت گل افشان ریز و محرمات جناغی است، که دور تا دور با بته جقه قهر و آشتی مزین شد.
نمونه ی دیگر از پته با قدمت بالا در مقبره شاه نعمت الله ولی است که در سال ۱۲۹۴ دوخته شده است و در موزه شاه نعمت الله نگهداری می‌شود.

گفته می‌شود ۱۲هنرمند زن کرمانی در خلق این اثر نقش داشته اند. این پته قدیمی توسط شخصی به نام شهاب الملک در زمان مرتضی قلی خان سفارش داده شده است که این اطلاعات در گوشه پته دوخته شده است.
اساتید زیادی در این زمینه مهارت داشته‌اند از جمله فرج الله کرمانی و میر علی کرمانی که از اساتید قدیم بوده اند و اساتید بزرگواری که در حال حاضر در تلاش برای بازسازی و اجرای طرح‌های قدیم این هنر هستند از جمله خانم نجمه محمدی نژاد و اساتید دیگر.
و حال اینکه پته دوزی به چه شکل می‌باشد و چه وسایلی در انجام این هنر کاربرد دارد :
وسایل مورد نیاز برای شروع دوخت : شال پشم ، نخ پشم ، سوزن ، قیچی و انگشتانه می‌باشد.
شال (عریض) در رنگهای متنوعی موجود است اما شال قرمز اصالت بیشتری برای پته دارد و شال سفید یا کرم طالب بیشتری دارد.

نخ های مورد نظر که ریس هم گفته می‌شوند در هر یک سانت نه تاب دارند به همین دلیل به نخ نه تاب هم معروف هستند.
و اما سوزن پته به سوزن چنایل معروف است که اندازه متوسطی دارد برای صرفه جویی در ریس.
و قیچی که در اندازه های مختلفی هست که معمولا سر صاف و کوچک هستند.
انگشتانه نیز یکی از ابزارهای پته دوزی است که به ندرت استفاده می‌شود ولی استفاده کردنش خالی از لطف نیست و باعث حفاظت نوک انگشت می‌شود تا هیچ فشاری بر روی انگشت نباشد و سوراخ نشود.