نفقه چیست؟
نفقه
طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی«نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غـذا، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و نیز خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض»
که شوهر مکلف است همه آنها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم کرده و در اختیار او قرار دهد. تنها در ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است اما در نکاح منقطع، شوهر ملزم به پرداخت نیست؛ مگر اینکه در عقد شرط شده باشد. زن هنگامی میتواند آنرا مطالبه کند که از شوهر خود تمکین کرده باشد.
ملاک مصادیق و میزان نفقه، وضعیت زن است، نه وضعیت اقتصادی و مالی مرد.
اما لازم به ذکر است که باید وضعیت زن در خانواده تشکیل شده را در نظر گرفت نه وضعیت خانواده پدری زن را.
اگر نفقه مال مصرف شدنی باشد به ملکیت زن در می آید ولی اگر مال مصرف نشدنی باشد مانند خودرو یا فرش، اصولاً باید اذن داده شود مگر اینکه تسلیم مال دلالت بر بخشش داشته باشد.
طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی:« هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.»
به چنین زنی ناشزه میگویند، نشوز یعنی امتناع زوجه از ادای وظایف زوجیت اعم از تمکین خاص یا عام.
نشوز مانع دریافت نفقه ست و اثبات آن برای شانه خالی کردن از تکلیف به اتفاق بر عهده مرد است، پس زن برای گرفتن نفقه، نیازی به اثبات تمکین ندارد.
پس از انحلال نکاح:
طبق ماده ۱۱۰۹:«نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خود که در این صورت تا زمان وضع حمل حق دریافت آنرا خواهد داشت.»
زن میتواند نفقه ایام گذشته خود را نیز مطالبه کند؛
این در حالی است که در مورد فرزندان مشترک، الزام مرد به پرداخت از تاریخ تقدیم دادخواست امکان‌پذیر است؛
به این معنا که
فرزندان نمی‌توانند مدعی عدم پرداخت آن در گذشته شوند.همچنین قانون، حقوقی را برای زنانی که همسرانشان فوت می‌کنند،
در نظر گرفته است. تا سال ۱۳۸۱ هرگاه عقد ازدواج به دلیل فوت شوهر منحل می‌شد،
در عین حال که زن مکلف بود (۴ ماه و ۱۰ روز) عدّه نگاه دارد و نمی‌توانست نفقه مطالبه کند اما با اصلاح ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی، زن میتواند در ایام عدّه، نفقه خود را مطالبه کند.
در صورتی که ادامه حضور زن در خانه مشترک، متضمن بیم بدنی، مالی یا شرافتی باشد، زن میتواند از دادگاه درخواست کند به او اجازه دهد در مکان امنی زندگی کند، در این صورت شوهر مکلف به پرداخت نفقه خواهد بود. نکته مهم در موردآن این است که حتی در صورتی که زن شخصاً درآمد مستقلی داشته باشد، این موضوع مرد را از پرداخت معاف نمی‌کند.
مرد مکلف به دادن آن است و طبق ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی زن میتواند در صورت استنکاف شوهر از دادن آن به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم می‌کند.
دو نوع ضمانت اجرا برای خودداری مرد از پرداخت نفقه وجود دارد،
اول ضمانت اجرای حقوقی که در این صورت، هرگاه با وجود تمکین زن، شوهر از پرداخت خودداری کند،
زن میتواند با طرح دعوی حقوقی، محکومیت او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در این صورت، دادگاه حکم به پرداخت نفقه خواهد داد. اگر دادگاه حکم به پرداخت صادر کند و مرد واقعاً از پرداخت آن ناتوان باشد، زن این حق را دارد که در صورت تمایل، تقاضای طلاق کند.نکته دوم، ضمانت اجرای جزایی است. بر این اساس باید گفت از آنجایی که نپرداختن نفقه در قانون ایران، جرم محسوب می‌شود، زن میتواند با مراجعه به دادسرای عمومی، تعقیب جزایی شوهر را بخواهد که در این صورت با اثبات عدم پرداخت ، مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محکوم خواهد شد.