چاقی، افسردگی و گریز از مدرسه
ویروس کرونا جهان جدیدی خلق کرد؛ با زندگی جدید، در میان جنبه های مختلف زندگی، آموزش تحت تاثیر بیشتری قرار گرفت. در میان آسیب هایی که ویروس کرونا بر جامعه وارد کرد کودکان و نوجوانان بیشترین تبعات روحی و جسمی را دیدند که نگرانی هایی را از افزایش بیماری های متعدد جسمی و روحی به وجود آورد. به همین دلیل با رییس اداره تربیتی و مشاوره و مراقبت از آسیب های اجتماعی آموزش و پرورش به گفتگو نشستیم تا تصویری از آن چه اتفاق افتاده و راهکاری از آن چه باید انجام شود پیش روی مخاطبان قرار گیرد.
در دو سال گذشته که اپیدمی ویروس کرونا بر انسان تحمیل شد، فعالیت های این موجود اجتماعی تغییر کرد؛ ارتباطاتش کاهش یافت و زندگی‌اش به شدت تحت تاثیر قرار گرفت. در این میان کودکان و نوجوانان دوران طلایی آموزش و یادگیری را به گونه ای متفاوت آغاز کردند و ادامه دادند. کیفیت آموزش کاهش یافت و شخصیت اجتماعی این نسل مورد تهدید انواع بیماری های روانی قرار گرفت. دکتر سید منصور مرتضوی، مدرس دانشگاه و رییس اداره تربیتی و مشاوره و مراقبت از آسیب های اجتماعی آموزش و پرورش با تایید افزایش تبعات فردی و اجتماعی شیوع ویروس کرونا بر حوزه آموزش و یادگیری دانش آموزان می گوید: «در استاندارد جهانی آموزش، فرآیند یادگیری و یاددهی ارتباط چشم تو چشم و چهره به چهره هنوز حرف اول را می زند؛ چرا که این روش با جنبه های عاطفی یادگیری و روان شناختی است.» وی مقطع اول ابتدایی را از مهم ترین مقاطع آموزشی برای ضرورت ارتباط عاطفی و چهره به چهره عنوان می کند و می افزاید: «ارتباط عاطفی معلم با دانش اموز کلاس اول در کیفیت اموزش وی موثر است.» مرتضوی همچنین اظهار می دارد: « در آموزش مجازی خیلی از کشورهای جهان شاهد بودیم دانش آموز فقط صدای معلم را می شنید و شاید هم تصویری از او در پروفایلش را که همین مسئله، یادگیری را تا 50 درصد کاهش می دهد.»
انسان موجودی اجتماعی است و عواطف و روابط وی تحت تاثیر هم نوعانش قرار می گیرد. بیش از دوسال در خانه نشست و در خانه درس خواند و در خانه ماند و از حضور در تجمعات آموزشی، تفریحی و اجتماعی منع شد. بنا بر مطالعات انجام شده، در کلاس های آنلاین، اغلب مشارکت یادگیرندگان و حمایت آنان از یکدیگر به حداقل می رسد؛ به علاوه در کلاس های آنلاین نقش معلمان و راهبردهای تدریس آنان تغییر می کند و دانش آموزان لازم است خودشان را با این تغییرات سازگار کنند.
این مشکلات سطح استرس و اضطراب تحصیلی یادگیرندگان را بالا می برد و می تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و افراد را در مقابل بیماری های مختلف آسیب پذیر سازد. این مدرس دانشگاه نیز بحران جهانی کرونا را عامل اختلال در حس دیداری انسان ها و بازخورد و انعکاس رفتار و گفتار و احساس آن ها می داند و می افزاید: «این نبود ارتباط رودرروی انسانی بر جامعه اثر گذاشته و ارتباطات اجتماعی را مختل کرده است.» این کارشناس تربیتی با اشاره به بالا رفتن آمار افسردگی در جهان و افزایش اختلالات اضطرابی می گوید: «انسان، موجودی اجتماعی است و این فرم از زندگی او در این دوران رعایت نشده است.»
مرتضوی آموزش حضوری دانش آموزان را ضروری می داند و می افزاید: «توصیه دین و قانون بشریت، حفظ جان است اما آسیب هایی هم که در دوران کرونا به انسان ها تحمیل شد سلامت روان را تهدید می کند؛ بنابراین بایستی با رعایت همه جانبه پروتکل های بهداشتی شرایط آموزش حضوری را فراهم کرده و اجتماعات آموزشی را برگزار کنیم.» وی اضافه وزن، افسردگی، پرخاشگری و تضعیف پایه درسی دانش آموزان را از تبعات ایجاد شده در ایام شیوع ویروس کرونا ذکر و یادآوری می کند: «تغذیه مناسب، انجام ورزش های آپارتمانی، فعالیت های مفید اجتماعی و حفظ ارتباطات تصویری در فناوری های جدید آموزشی می تواند جبران تبعات این دوران باشد.»
رییس اداره تربیتی و مشاوره و مراقبت از آسیب های اجتماعی آموزش و پرورش با اشاره به تشدید اختلالات اضطرابی در ایام پس از کرونا می گوید: «یکی از مشکلات روانی که در ایام پاندومی کرونا بر جامعه جهانی وارد شد ترس انسان ها از حضور در جامعه و ارتباط با دیگران است. نوجوان و جوان هم بنا بر اقتضای سنی خود تمام هیجانش را تنها در صفحه تلفن همراه تخلیه می کند به همین دلیل پرخاشگری یا برعکس گوشه نشینی می کند.» مرتضوی با بیان این که اهمال کاری و راحت طلبی در ذات بشر وجود دارد می افزاید: «در این دوران دانش آموزان طعم آموزش مجازی را چشیده و راحت طلبی را تمرین کرده است؛ بنابراین برای رفع این معضل به مرور زمان باید برنامه ریزی و از ظرفیت های مثبت فضای مجازی استفاده بهینه کرد.»
یافته های یک پژوهش نشان داده که استرس روانشناختی حاصل از همه گیری کرونا و قرنطینه، پیامدهای نامطلوبی در سطوح فردی، بین فردی و آموزشی برای کودکان و نوجوانانی که در سنین تحصیل هستند ایجاد می کند. کودکان و نوجوانانی که در دوران تحصیل هستند از مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، استرس، خشم، بی حوصلگی، احساس تنهایی (به ویژه تک فرزندان)، مشکلات تغذیه و کاهش فعالیت های بدنی، محدود شدن تفریحات و از دست دادن آزادی رنج می برند.
مرتضوی با بیان این که هیچ چیز جای آموزش حضوری را نمی گیرد می گوید: «آموزش مجازی می تواند جایگزین موقتی و تکمیل کننده آموزش حضوری باشد.»
وی از برگزاری آزمون های سلامت روان برای دانش آموزان پایه های 7 و 8 و 9 خبر می دهد و می افزاید: «غربالگری روانی و شخصیتی دانش آموزان با بازگشایی مدارس و حضور مستمر دانش آموزان صورت می گیرد تا نتیجه تبعات واردشده به افکار و رفتار آن ها به صورت منطقی و علمی بررسی شود.»
با این حال کرونا همچنان جهان را درگیر و فعالیت های اجتماعی انسان را مختل کرده است. کاهش این فعالیت ها بر کیفیت زندگی تاثیر گذاشته و اختلالات روانی زیادی وارد کرده است. در این میان پیشنهاد می شود دانش آموزان برای مقابله با استرس، اضطراب و اختلال یادگیری ناشی از بیماری کرونا آموزش های مناسبی را دریافت کنند. همچنین معلمان می توانند با بهره گیری بهینه از کلاس های آنلاین و مجازی، زمینه یادگیری مشارکتی، پرسش و پاسخ و تکالیف چالش انگیز در کلاس را فراهم کنند. راهکارهایی نیز جهت آموزش خانواده ها برای آموزش و استفاده از مهارت های ارتباطی مؤثر و ارتقای شخصیت اجتماعی دانش آموزان ضروری است.