نکتــه ای کــه همــواره بایــد مــد نظــر مــدل هــای توســعه قــرار گیــرد لــزومبهــره بــرداری حداکثـری از منابـع نیـروی انسـانی اسـت. حـال کــه نــگاه جــدیبــه مقولــه نیــروی انســانی در ایــن حــوزه کلیــدی اســت پــس بایــد بــه آنبــه تمامــی دقــت توجــه کــرد. در ایــن مســیر زنـان بـه عنـوان نیمـی از ایـنسـرمایه ارزشـمند جایگاهــی بســیار حیاتــی دارنــد. نکتــه ای کــه در ایــن رهگــذر مــورد توجــه و بررسـی قـرار میگیـرد عـدمحضـور و مشـارکت فعــال زنــان در حــوزه هــای مختلــف اســت و ســر منــزلمقصــود و چشــم انــداز ترســیمی در پایــان ایــن نوشــته دســتیابی بــهراهــکار هایــی بـرای بـرون رفـت از ایـن چالـش جـدی اسـت. ابتــدا بــه تعریــف فضایــی دو بخشــی در بــاب تبییــن حــوزه فعالیتــییــک زن ایرانــی میپردازیــم. بــه طــور کلــی ایــن فضــا را میتــوان بــه دو عرصــه خصوصــی و اجتماعــیتقســیم بنــدی کــرد. از دیــدگاه آســیب شناســی چرایــی مشــارکت کمرنــگ زنــان در جامعــه،عرصــه خصوصــی اولیــن مــوردی اســت کــه بایــد مــورد توجــه و بررســی قــرارگیــرد. اصــوال مقصــود از عرصــه خصوصـی حـوزه اثـر گـذاری و اثـر پذیـری در محیــطخانــواده و دوســتان و آشــنایان اســت. بــه عقیــده نگارنــده، ریشــه اصلــی مشــکالت مطروحــه در جامعــه زنــانرا بایــد در ایــن عرصــه جســتجو کــرد، جایــی کــه در آن یــک کــودک دختــراز روز هــای ابتدایــی اثــر پذیــری و برقــراری روابــط بــا اعضــای خانــوادهســیگنال هــای فرهنگــی خاصــی را دریافــت مــی کنــد کــه بســیاری از آن هــادر ســاخت یــک شــخصیت منفعــل و وابســته و غیــر مســتقل نقشــی اساســیدارنــد. بــه عبارتــی دیگــر هنگامــی کــه یــک دختــر از کودکــی نقشــیفعاالنــه و اثــر گــذار از مــادر خــود در رونــد خانــواده مشــاهده نکــرده وهمــواره پــدر خــود و حتــی بــرادری را کــه بــه تازگــی دانشــجو شــده درجایــگاه تفکــر حاکمــه بــر خانــواده مــی یابــد، یــک آســیب جــدی بــه کلشــخصیت وجــودی اش وارد مــی شــود بــه طریقــی کــه ایــن بــاور خــود کــمبینــی و نــا توانــی در او نهادینــه مــی گـردد. ایـن قسـمت از ماجـرا پیامـدیناگـوار را موجــب مــی شــود کــه همــان عــدم خــود بـاوری فـردی و جمعـی دربیـن زنـان اسـت. ایـن مشـکل جـدی در عرصـه خصوصـی نیـاز بـه همـکاری دو جانبـه مـرد و زن درخانـواده اسـت بـه گونـه ای کـه پـدر خانـواده بـا ارزش دادن بــه نقــش مــادرخانــواده در اداره امــور زندگــی ایــن شــخصیت را در فرزنــد خــود ایجـاد کنـدکـه بیـن پـدر و مـادر بـه واسـطه نقــش آفرینــی هیــچ تفــاوت جنســینی وجــود نـداردو مـادر خانـواده هـم بایـد بـه خصـوص در ایفــای نقــش مــادری جایــگاه خــود رابــا صالبــت حفــظ کنــد و هیــچ گاه اقتــدار خــود را بــا واگــذاری نقــشهــای تربیتــی خــود بــه طـور کامـل بـه پـدر خانـواده از دسـت ندهـد. دراینجاســت کــه بــا ارزش دادن بــه جایــگاه مــادر و همچنیــن برقــراری عدالــتعاطفــی و اقتصــادی در بیــن فرزنــدان خانــواده فــارغ از جنســیت میتــوانبــه موفقیــت هــای شــگرفی در حــوزه شــخصیتی فرزنــدان دســت یافــت. موضــوعمهمــی کــه بــه خصــوص نگارنــده بــه آن تاکیــد دارد برقــراری عدالــت اســتو منظــور از عدالــت مســاوات نبــوده بلکــه بــه عنـوان مثـال در راسـتایعدالـت عاطفـی بایـد بــه صــورت مضاعفــی بــه نیــاز عاطفــی دختــر خانــوادهتوجــه کــرد کــه بــر اســاس پژوهــش هــای کارشناســان حــوزه روانشناســیبســیاری از نقصــان هــای شــخصیتی یــک دختــر ناشــی از کمبــود هــای عاطفــیاســت. پــساز بررســی اجمالــی عرصــه خصوصــی در ادامـه بـه بررسـی عرصـه اجتماعـی مـیپردازیم. بـهواقـع آنچـه کـه بـه عنـوان یـک چالـش در بحــث مــدل هــای توســعه ای بــه آننــگاه مــی شــود موانــع و مشــکالت موجــود در عرصــه اجتماعــی پیــش رویزنــان جامعــه اســت. هنگامـی کـه صحبـت از عرصـه اجتماعـی شـده و بــه کلیــت آن توجــه مــیگــردد مشــاهده میکنیـم کـه بـرای نقـش آفرینـی در ایـن عرصـه نیـاز بـه تعریـفابـزار هایـی بـا کارکـرد هایـی در مقیــاس اجتماعــی اســت کــه بوســیله آنهــا امــرمشــارکت اجتماعــی تحقــق مــی یابــد. بــا ایــن اوصــاف نیــاز بــه توجــه بــه ســاختار حاکــم بــر جامعــهیــک امــر بدیهــی اســت. بــه ایــن طریــق کــه در جامعــه امــروزی و بــه صــورت ویــژه در کشــورکــه قــدرت حاکــم برخاســته از جایگاهــی اســتوار بــر نهــاد هــای حاکمیتـیمبتنـی بـر قوانیـن اسـت بایـد جامعـه زنــان نیــز بــه ســمت کســب جایــگاهحاکمیتــی گام بــردارد. امــا نخســتین گام فــارغ از نــگاه جنســیتی بــه موضــوع مشــارکتاجتماعــی جهــت اثــر گــذاری در جامعــه پــس از رســیدن بــه شــخصیتی مســتحکمو خــود بــاور حاصلــه از نهــاد خانــواده، ورود بــه عرصــه هــای اثــر گــذاریاجتماعــی اســت. ابتدایــی تریــن شــکل مشــارکت در کشــور را میتــوان شــرکت در انتخابــاتدانســت. شــاید ابتــدای بــه ســاکن ایــن موضــوع مــورد توجــه قـرار نگیـردامـا هنگامـی کـه بـه ایـن شـاخص توجـه مـی شـود کـه در گروهـی از کشـورهای جهـانایـن امـکان وجـود نـدارد بـه اهمیـت آن میتـوان پـی بـرد چـرا کـه حـق انتخـابجهـت بخشــیدن قــدرت در هــر جایگاهــی بــه یــک فــرد یــا تفکــر مــی توانــدپیامدهــای مثبــت یــا منفــی خــاص خــود را داشــته باشــد در ایــن مــدلطبــق بنــدی تشــکیل ســازمان هــای مــردم نهــاد و ورود بــه حــوزه ی ایــده پــردازیبــه عنــوان شــکل میانــی مشــارکت اجتماعــی تعریــف مــی گــردد. ایـنحـوزه یـک جایـگاه بسـیار مهـم و حیاتـی از جهــت اعــام حضــور در عرصــه هــای اجتماعــیو شــخصیت بخشــی بــه تفکــر و خواســته هــای جمعــی اســت و بــه عبــارت دیگـربـه منظـور رسـیدن بـه یـک هـدف نیـاز بــه طــرح و برنامــه ریــزی و ایــدهپــردازی جهــت نیــل بــه هــدف در یــک چنیــن جایــگاه هایــی اســت. دراینجــا اولیــن چالــش هــا جهــت مشــارکت اجتماعــی زنــان نمایــان مــیگــردد جایــی کــه بـه واسـطه ذات و سـاختار وجـودی نهـاد هـای مــردم نهــاد ازنقطــه نظــر اقتصــادی امــکان حضــور و ادامــه حیــات نهادهایــی ایــن چنینــیدر بیــن زنــان بســیار کــم و نــادر مــی باشــد. بــه عبــارت دیگــر تــا زمانــی کــه زنــان از نظــر اقتصــادی بــهتوانایــی هــای الزم و اســتقالل مناســب مالــی نرســیده باشــند پرداختــن بــهایـن حـوزه مشـکل و غیـر عملـی بـه نظـر مـی رســد. نکتـه مهـم در ایـن فرآینـد ایـن اسـت کـه ایـن نهادهــا بایــد از نظــرمالــی اســتقالل خــود را بـه گونـه ای حفـظ کننـد کـه در حـوزه عملـی دچــارخــط دهــی هــای خــارج از مجموعــه نشــوند. حــوزه ی تهدیــد کننــده دیگــر ایــن نهادهــا همـان اصـل جـذب اعضاسـت کـهبایـد توسـط قشــر آگاه وفعــال تــر در ایــن امــر نســبت بــه آشــنایی وتبییــن اصولــی آنهــا در جامعــه زنــان کارهــای الزمــه انجــام گیــرد. پــساز تشــکیل یــک ســازمان مــردم نهــاد مجموعــه حاصلــه بایــد وارد مرحلــهآگاهــی بخشــی بــه جامعــه هــدف خــود بــا اســتفاده از انـواع روش هـا ازجملـه رسـانه هـا و فعالیـت هــای همگانــی بپــردازد تــا بــا جهــت بخشــی بــهذهــن افــراد عضــو خــود بتوانــد در جهــت ایـده پـردازی و رسـاندن صـدای خـودبـه نهـاد هــای حاکمیتــی وارد عمــل شــود. تــا بــه اینجــا بــه مراحــل اولیــه و میانــی مشــارکت اجتماعــی اشــارهای کردیــم امــا در ایــن قســمت بــه چالــش اصلــی و مانــع اصلــی اثــربخشــی اجتماعــی زنــان مــی پردازیــم. قســمت نهایــی و بســیار مهــم در فرآینــد مشــارکت اجتماعــی حضــور درنهــاد هــای دولتــی و دســتیابی بــه قــدرت تصمیــم ســازی در حــوزه اجرایــیکشــور اســت. ایــن مطلــب همــان نقطــه ضعــف اساســی در فرآینــد مشـارکت واثـر بخشـی زنـان در جامعـه اسـت . اولیــن نشــانه هــای حــوزه برتــر مشــارکت سیاســی زنــان بــا مــواردیماننــد تشــکیل کمیسـیون امـور بانـوان و سـپس معاونـت امـور زنــان در نهــادریاســت جمهــوری بــود و در باالتریـن حـوزه بایـد بـه حضـور نماینـدگان زن درمجلــس شــورای اســامی اشــاره کــرد. امــا نقصــان اصلــی در ایــن بیــن کیفیــت اثــر گـذاری در چارچـوب ایـنکرسـی هـای دارای قــدرت اســت. بخشــی از ایــن نقصــان متوجــه ســاختار بــاالدســتی نهــاد هــای حاکمیتــی اسـت بـه گونـه ای کـه در ظاهـر کار جایگاهـی بــهمدیــران و کارشناســان زن داده شــده ولــی در عمــل بیشــتر حالــت نمادیــنداشــته و بیشــتر از قــدرت مشــاوره کاری از پیــش نمــی برنــد کــه اشــکالحاصلــه ریشــه در مســائل بعضــا فرهنگــی جــاری در تفکــرات اجتماعــی ً اســتمبنــی بــر اینکــه یــک زن توانایــی نقــش آفرینــی هــای مهــم را نــدارد ویــا اینکــه اصــوال مدیریــت هــای احســاس بــه زنــان سـپرده نمـی شـود آن هـمبـه بهانـه اینکـه کـم تجربــه هســتند. حــال آنکــه مدیــران مــردی هـم کـهانتخـاب مـی شـوند در همـان جایـگاه از منظــر تجربــه قــرار داشــته ولــی بــرخــاف یــک مدیــر زن زمــان بیشــتر فرصــت اشــتباه و ســعی و خطــا و کســبتجربــه پیــدا مــی کننــد و اینچنیــن بــا شــرایطی نابرابــر راه بــرای پیشــرفتزنــان ناهمــوار مــی شــود. در ایــن بیــن بایــد بــه یــک نکتــه غیــر قابــل چشــم پوشــی اشــارهکــرد و ایــن نکتــه عبــارت اســت از اینکــه قســمی از مشــکالت جامعــه کــهدر برگیرنــده حــوزه زنــان بــوده دارای جزئیــات ریــز مشــکل آفرینــی هســتندکــه جــز بــه وســیله یــک کارشــناس زن قابــل احــراز و بررســی نیســتند واصــوال بــه دلیــل تفــاوت هــای جنســی نمــی تــوان ّ نســخه هــای متحــد ویــک شــکل را توســط مـردان بـرای کل جامعـه کـه شـامل زنـان هـم مــی شــودپیچیــد. بــه عبــارت دیگــر بــرای رســیدن بــه توســعه همــه جانبــه در همــهچشــم اندازهــا حــال چــه اقتصــادی باشــد چــه اجتماعــی یــا فرهنگــی بایــداز تنــگ نظــری در حــوزه هــای تصمیــم گیــری و برنامـه ریـزی اجتنـاب کـرده وبـا یـک نـگاه جامــع برخاســته از یــک تفکــر مســتحکم و اســتوار بــر خــردجمعــی و بــدون تبعیضــات جنســی دســت بــه تصویــب قوانیــن و برنامــه هــایتوســعه زد. در ادامــه در مقــام مقایســه بــا ســایر نقــاط جهــان نگاهــی آمــاری رااز نظــر مشــارکت سیاســی زنــان از نظــر میگذارنیــم. سـهم زنـان در مجالـس شـکل گرفتـه در ایـران در خوشــبینانهترین حالــت بــه۴/۵ درصــد نرسـیده اسـت. بـر اسـاس چنـد پژوهـش انجـام شـده بـا موضـوع سـهمزنـان در پارلمـان هـا، ایـن مقـدار حـدود ۲۰ درصـد بـوده اسـت کـه نشـان ازفاصلـه معنـیداری بیـن حضـور زنـان ایــران در مجلــس و میانگیــن آن در دنیــادارد. ازنــگاه دیگــر بعــد از انقــاب اســامی فقــط یــک زن توانســته اســت درکابینــه حضــور پیـدا کنـد و وزیـر شـود و در نهادهـای اصلـی تصمیمگیــری وتصمیمســازی در کشــور مــا زنــان غایــب هســتند. پـس از توجـه بـه ایـن نـکات قصـد داریـم کـه وارد حـوزه عملکـردی برخـی زنـاندر مناصـب سیاسـی و حاکمیتـی شـویم کـه در شـماره بعـد بـه آن خواهیـم پرداخـت.
