عطیه اسدآبادی، اولین احیاگر لعاب زرین فام در کرمان در گفت و گو با زن و اجتماع:
سفال واقعا مظلوم است
-الهام زندوثوقی-
سفال و کاشی‌گری یکی از هنرهای اصیل ایرانی است که با ظهور اسلام وساخت مساجد جلوه خاصی به خود گرفت. از نظر صنعت لعاب، ساخت لعاب زرین فام در زمره یکی از خاص‌ترین انواع لعاب است که ساخت آن ملزم به رعایت نکات ظریفی است. متاسفانه از قرن هشتم این هنر به دست فراموشی سپرده شد تا این اواخر در کاشان مجدد احیا شد.
نشریه زن و اجتماع به خود می‌بالد که تنها هنرمند احیا کنند لعاب زرین فام در کرمان، یک بانو هنرمند است که تحصیلات خود را در رشته سفال انجام داده است. شما را به خواندن مصاحبه اختصاصی با ایشان جلب می‌کنیم
■ لطفا خودتان را برای خوانندگان ما معرفی کنید.
عطیه اسدآبادی متولد اردیبهشت ماه 1378هستم. دانش آموخته هنر اسلامی گرایش سفال و سرامیک دانشگاه شهید باهنر کرمان. در حال حاضر در اکوموزه بانو حیاتی غرفه ای برای آموزش و فروش دارم.
■ خانواده با انتخاب رشته هنر مشکلی نداشتند؟
روز اول برای انتخاب رشته دوست داشتم هنر بخوانم. اما خانواده تمایلی چندانی به تحصیل در رشته هنر نداشتند. قرار شد اگر معدلم 20 شود؛ هر رشته ای که خواستم ادامه دهم. معدل من 20شد اما خانواده و مدیر مدرسه گفتند” با این معدل حیف است هنر بخوانی”.
در17 سالگی زمانیکه در مقطع پیش دانشگاهی بودم در یک شرکت طراحی داخلی مشغول به کار نیمه وقت شدم، در مقطعی فروش ظروف سرامیکی به من محول شد، در روند فروش کنجکاو بودم تا مراحل تولید این ظروف را بدانم. بعد از تحقیقاتی متوجه وجود این رشته در دانشگاه شدم. بدون تردید در کنکور هنر شرکت کردم و وارد این رشته شدم.
■ پس مشوقی نداشتید؟
در تمام این سال‌ها کسی که به من انگیزه داد و باعث شد تا ادامه دهم و هر روز بیشتر به این رشته علاقه‌مند شوم، استاد گرانقدر استاد محمدجواد مهدوی هستند که بسیار از ایشان تشکر می‌کنم.
■ چه حسی هنگام انجام کار دارید؟
صنایع دستی و سفال یک حس درونی است واقعا باعث آرامشم می‌شود. زمانی یک اثر را که با دست ساخته می‌شود با کاری که ماشین انجام داده است؛ در دست بگیرید، تفاوت آن و حسی که به شما منتقل می‌شود کاملا متفاوت است. انجام فعایت هایی از جمله سفال به شما آرامش می‌دهد.
■ در کارتان با چه چالش هایی روبرو بوده‌اید؟
اولین مشکل در دسترس نبودن مواد اولیه است.
مواد اولیه در کرمان وجود ندارد. تا این مواد به دست ما برسد، ملزم به پرداخت هزینه های بسیار است. از این گذشته؛ هر تکنیک نیازمند گِل مخصوص است که متاسفانه این گِل‌ها به صورت آماده در ایران وجود ندارد. ما باید خودمان گِل مورد نیاز هر تکنیک را تولید کنیم در حالی که در دیگر کشورها این گِل ها در دسترس است و در زمان هنرمند صرفه جویی می‌شود. چالش بعدی میزان آشنایی مردم با این رشته است.
■ کمی برایمان توضیح دهید.
اکثر مردم از وجود این رشته اطلاعی ندارند، و از سفال‌گری با عنوان “گِل بازی” یاد می‌شود. در صورتی که سفال و سرامیک یک رشته با گستردگی فراوان است. این رشته از طراحی داخلی تا ظروف و کاشی‌های سنتی و فرم و حجم‌های مختلف و همچنین کارهای مفهومی و هنری کابرد دارد. حتی زیر شاخه‌های متنوعی از لعاب دارد. سفال واقعا مظلوم واقع شده است.
■ ناشناخته بودن این هنر، چه تاثیر اقتصادی داشته است؟
تمام کارهایی که ما انجام می‌دهیم با دست است. این کارها بسیار با دوام و با کیفیت تر از کارهای قالبی و ماشینی است. قطعا زمانیکه اطلاعات مردم در مورد کارهای دستی کم باشد، تشخیص کارهای دستی با کارهای ماشین سختتر خواهد بود. این امر باعث می‌شود تا تفاوت قیمت کارهای دستی و ماشینی برای مردم سخت باشد. در تلاش هستیم تا تفاوت کار دستی و قالبی به مردم یادآوری شود. خداراشکر سلیقه مردم به سمت کارهای دستی در حال افزایش است.
■ چطور وارد حیطه آموزش این هنر شدید؟
من برای هنرآموزانم صد خود را به کار میبندم زیرا اعتقاد دارم پیشرفت هنرآموزان در حقیقت پیشرفت من است.
بسیار لذت بخش است که هرآنچه که می‌دانم به هنرجویانم بیاموزم. خدا را شاکرم که همیشه هنرجویان بی‌نظیری داشته ام که بعد از دوران آموزش نیز با من در ارتباط هستند. استقبال از آموزش هم بسیار خوب بوده است.
■ وضعیت سفال را در کرمان چطور ارزیابی می‌کنید؟
در گذشته کرمان مرکز سفال ایران بوده است. سفال آبی سفید کرمان شهرت بسیار داشته است. اما با گسترش تکنولوژی و تغییر نیاز مردم، سفال جایگاه خود را از دست داد. با توجه به گذشته ای که سفال داشته، این رشته مظلوم و ناشناخته باقی مانده است.
■ کمی از سفال زرین‌فام بگویید و اینکه چطور به فکر احیای لعاب زرین‌فام افتادید؟
برای پاسخ به این سوال باید کمی راجع به تاریخچه سفال بگویم. در گذشته استفاده از ظروف از جنس طلا و نقره مرسوم بوده، بعد از ظهور اسلام، استفاده از این ظروف حرام اعلام شد. هنرمندان سفالکار با ابداع لعاب، موفق شدند ظروفی طبق سلیقه مردم که از نظر شرعی هم بلامانع است؛ تولید کنند. اما این‌کار بسیار پیچیده بود زیرا از طرفی فرمول موردنیاز برای این لعاب بسیار حساس بود و از طرف دیگر این لعاب نیازمند درجه خاصی از دما بود. این پیچیدگی ها باعث شد تا این لعاب کم کم به دست فراموشی سپرده شود.
در حال حاضر تعداد انگشت شماری هستند که سفال زرین فام کار می‌کنند. متاسفانه در کرمان و با آن سابقه طولانی در زمینه سفال، کسی این کار را انجام نمی‌داد.
به دلیل خاص بودن این لعاب، به عنوان پروژه پایان نامه روی آن کار کردم. با روجوع به سه نسخه قدیمی موجود؛ و پژوهش روی مقالات اساتیدی که در کاشان و تبریز در مورد لعاب زرین فام انجام داده بودند؛ این لعاب را در کرمان احیا کردم و تا جایی که خبر دارم تنها فردی در کرمان هستم که این کار را انجام می‌دهد.
■ چه چیزی باعث شد تا شما کسب و کار خود را راه اندازی کنید؟
همیشه دوست داشتم کارآفرین باشم. کارفرما داشتن را دوست نداشتم. این دیدگاه را مدیون دو کارفرمای قبلی خودم هستم. با یکی از این کارفرماها سه سال کار کردم. شرایط کاری مقداری برایم سخت بود که بعد از سه سال افسردگی گرفتم. تمایلی به کار کردن نداشتم. کارفرمای دومم فرد بسیار خوبی بود و با ایشان یک سال کار کردم هر دو ایشان به زندگی من آمده بودند تا به من بیاموزند که دوست دارم کسب و کار خودم را داشته باشم.
■ چه برنامه‌ای برای آینده دارید؟
در حال حاضر به کمک استاد راهنمایم و مدیر گروه بخش هنرهای اسلامی دانشگاه شهید باهنر کرمان سرکار خانم مهدیه ضیاالدینی در حال نگارش کتابی بر اساس لعاب زرین فام هستیم. همچنین در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاهی هستم که ظروف زرین‌فام با نقوش نگارگری مزین شده باشد. نگارگری‌های کارها را نیز بانوی نگارگر کرمانی دنیا امام‌حسینی در رشته تذهیب و نگارگری دانشگاه شهید باهنر انجام می‌دهد.
■ چه سخنی با بانوان دارید؟
دست از تلاش برندارید، مطمئن باشید جواب تلاش هایتان را خواهید گرفت. هدفتان را مشخص کنید و برای رسیدن به آن پافشاری کنید. شاید از نظر خانواده و یا جامعه چیزی درست باشد اما خودتان در نهایت تصمیم بگیرید و مسیر زندگیتان را خودتان انتخاب کنید.
■ سخن آخر
حرف آخرم با خانواده‌هاست. به فرزندانتان اجازه دهید تا در مسیری که علاقه دارند رشد پیدا کنند. ممکن است به خاطر شما در مسیری گام بردارند که علیرغم موفقیت در آن از درون ناراحت باشند. اجازه دهید بچه‌های خوشحال و موفقی داشته باشید.