زنان‭ ‬و‭ ‬پناهندگی

-زهرا قاسم زاده/ دکتری جامعه‌شناسی-

پناهنده به معنای فرد یا اشخاصی است که از یک مکان یا شرایط خاص به دلایلی مانند جنگ، تعقیب، دشمنی و غیره، به دنبال محیط زندگی امن و آسوده‌تری هستند و در جستجوی پناهندگی و حمایت هستند. این اصطلاح به عنوان واژه‌ای مجازی در بیشتر زبان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولا به افرادی که از طریق مراکز و سازمان‌های مختلف درخواست پناهندگی کرده‌اند اشاره دارد. افرادی که پناهنده هستند، در واقع از کشور خود به مقصد دیگری می روند و با مشکلات و مشقت های بی شماری مواجه هستند. آنان باید از صفر شروع کرده و زندگی خود را بسازند. این وضعیت به خصوص برای زنان و کودکان به دلیل آسیب پذیری این گروه، دشوارتر خواهد بود.
به طور کلی زنان پناهنده با مشکلات و چالش‌های فراوانی روبرو هستند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
خطرات امنیتی: زنان پناهنده ممکن است در معرض خطرات امنیتی، تعقیب و خشونت قرار بگیرند، به ویژه اگر به تنهایی عازم مسیر پناهندگی باشند.
عدم دسترسی به خدمات اساسی: زنان پناهنده اغلب با محدودیت‌هایی در دسترسی به خدمات اساسی مانند خدمات بهداشتی، آموزشی و حمایتی مواجه هستند.
نقض حقوق بشری: برخی از زنان پناهنده ممکن است با نقض حقوق بشری متمرکز بر تبعیض، خشونت یا سوء استفاده مواجه شوند.
عدم آشنایی با قوانین و فرهنگ محلی: زنان پناهنده اغلب با مشکلات فرهنگی و قانونی مواجه می‌شوند که به علت عدم آشنایی با قوانین و فرهنگ‌های جامعه مورد نظر است.
این دشواریها به ویژه برای زنان پناهنده ای که به تنهایی مهاجرت کرده اند یا زنانی که سرپرستی خانواده را بر عهده دارند، افزون تر خواهد بود. بنابراین برای حل این مشکلات، نیاز به حمایت و اجرای حقوق بشری، آموزش، فرصت‌های شغلی مناسب و خدمات بهداشتی مناسب است تا زنان پناهنده بتوانند زندگی امن‌تری داشته و در اجتماع محلی مشارکت داشته باشند.
در پژوهشی که طوسی و همکاران۱ (1401) انجام داده اند، این مساله را مطرح می نماید که آموزش های توانمندسازی به زنان پناهنده می تواند براعتماد به خود، خودپنداره، خودکارآمدی، امید و سبکهای اسنادی زنان سرپرست خانوار پناهنده تأثیرمعناداری داشته باشد. بنابراین می توان با آموزش دادن به این گروه از زنان، اندکی از دشواریهایی که برای این گروه قرار دارد کاسته و از سوی دیگر تأثیرات مثبتی در جامعه ایجاد نمود. زنان پناهنده که به عنوان سرپرست خانوار عمل می‌کنند، اغلب با چالش‌های ویژه‌ای روبرو می‌شوند که نیازمند حمایت و توجه ویژه‌ای هستند. برخی از این چالش ها عبارتند از:
تنهایی و ایزولاسیون: زنان پناهنده سرپرست خانوار ممکن است احساس تنهایی و ایزولاسیون کنند، زیرا بر عهده‌شان است تمام امور خانوادگی و مالی را به تنهایی مدیریت کنند.
فقدان حمایت اجتماعی: زنان پناهنده هنگامی که سرپرست خانوار هستند ممکن است با فقدان حمایت اجتماعی و شبکه ارتباطی معتبر مواجه شوند که الزامات روزانه زندگی و مسائل خانوادگی را دشوارتر کند.
نیاز به مسئولیت‌پذیری اضافی: زنان پناهنده سرپرست خانوار باید مسئولیت‌های اضافی را بر عهده بگیرند و تصمیم‌گیری‌های دشواری را درباره خانواده‌شان اتخاذ کنند که ممکن است برای آن‌ها چالش‌برانگیز باشد.
برای حل این مشکلات، ارائه حمایت‌ها از طریق سازمان‌های مرتبط، ارائه خدمات روانشناختی، ایجاد شبکه حمایتی اجتماعی، ارائه فرصت‌های آموزش و اشتغال، مساعدت در تأمین نیازهای اساسی و ایجاد شرایط مناسب برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی زنان پناهنده سرپرست خانوار اقداماتی است که می‌تواند زندگی آن‌ها را تحت تأثیر مثبت قرار دهد.

۱- اثربخشی برنامه توانمندسازی زنان پناهنده سرپرست خانوار بر عزتنفس، خودکارآمدی، امید و سبکهای اسنادی آنان، ماهنامه علوم روانشناختی دوره بیست ویکم، شماره 11، بهار 1401