-اسما محمودی-

زبان‭ ‬مادری؛‭ ‬زبان‭ ‬هویت‭ ‬فرهنگی‭ ‬یک‭ ‬جامعه

زبان مادری هر فرد که برگرفته از اصالت و فرهنگ است، در تمام مراحل زندگی همراهمان بوده و به جزئی جدایی ناپذیر از زندگیمان تبدیل شده است.
روز جهانی زبان مادری یک رویداد سالانه در تقویم جهانی است که هر ساله در ۲۱ فوریه جشن گرفته می‌شود. این روز به منظور ترویج احترام و حفظ زبان و فرهنگ مادری برگزار می‌شود.
در سال ۱۹۹۹ در کنفرانس عمومی یونسکو، این روز با هدف کمک به تنوع زبانی و فرهنگی نامگذاری شده است.
زبان مادری زبانی است که فرد در کودکی با آن آشنا می‌شود و از آن برای بیان افکار، احساسات و ارتباط با دیگران استفاده می‌کند. در واقع زبان مادری هویت فرهنگی فرد و جامعه را نیز شکل می‌دهد.

روز جهانی زبان مادری بر ابراز احترام و حفظ این زبان‌ها، به عنوان یکی از میراث‌های فرهنگی بشر تأکید می‌کند. این روز فرصتی برای بررسی و تأمل در اهمیت حفظ و توسعه زبان‌های مادری، حمایت از آنها در آموزش و فرهنگ‌سازی و ترویج احترام به تنوع زبانی و فرهنگی است.

بهترین راه برای جشن گرفتن این روز، استفاده و ترویج زبان مادری خود، آموزش و یادگیری آن به نسل‌های جوان، حمایت از برنامه‌ها و فعالیت‌های مختلف مرتبط با زبان مادری و شناخت بیشتر از اهمیت این زبان برای هر فرد و جوامع مختلف در دنیا است.

پس، امروز که روز جهانی زبان مادری است، فرصت خوبی برای فکر کردن به ارزش این زبان‌ها، احترام به تنوع فرهنگی و زبانی و تلاش برای حفظ، توسعه و ترویج زبان مادری خود و زبان‌های دیگر در دنیاست.

اگر بخواهیم به تاریخچه نامگذاری این روز نگاهی بیندازیم نمی توانیم از نقش اثرگذار مردم بنگلادش چشم پوشی کنیم.

مردم بنگلادش با تلاش‌ها و پایبندی به زبان مادری خود، به عنوان یک نماد مقاومت و حفظ هویت فرهنگی خود، موجب تشویق افراد برای نگهداری و ترویج زبان مادری در این کشور و سراسر جهان شده‌اند. این تلاش‌ها باعث شکل‌گیری و برپا داشتن این روز مهم جهانی شد.

در سال ۱۹۵۲ دانشجویان دانشگاه‌های مختلف شهر «داکا» پایتخت امروزی «بنگلادش» که در آن زمان پاکستان شرقی نامیده می‌شد و هنوز مستقل نشده بود، در راستای تلاش برای ملی کردن زبان بنگالی به عنوان دومین زبان پاکستان تظاهرات مسالمت آمیزی در این شهر به راه انداختند.

به دنبال این حرکت دانشجویان، پلیس به آنها تیراندازی کرده عده‌ای از آنها را کشت. بعد از استقلال بنگلادش از پاکستان و به درخواست این کشور، برای اولین بار سازمان یونسکو در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ فوریه (برابر با دوم و گاهی سوم اسفند) را روز جهانی زبان مادری نامید. از سال ۲۰۰۰ این روز در بیشتر کشورها گرامی داشته می‌شود و برنامه‌هایی در این زمینه برگزار می‌شود.

در ایران برای اولین بار به مناسبت روز جهانی زبان مادری دوم اسفندماه سال ۸۲ برابر با ۲۱ فوریه سال ۲۰۰۴ میلادی مراسمی در دانشگاه علم و صنعت، توسط دانشجویان دانشگاه‌های تهران برگزار شد. هنوز هم مراسم های مختلفی به این مناسبت برگزار می‌شود.

باید توجه داشت که در کشورمان ایران با تنوع وسیع زبانی مواجه هستیم که نشان دهنده اصالت و فرهنگ غنی اقوام ایرانی است.

حفظ زبان مادری اهمیت بسیاری دارد. چرا که با مرگ هر زبان، مجموعه‌ای از فرهنگ، تاریخ و آداب گروهی از ساکنان زمین از بین می رود.