خانواده‌های زندانیان؛ قربانیان بی‌گناهِ جرم و جنایت

خانواده های زندانیان بی آنکه مرتکب جرم و خطایی شده باشند، بی گناه مورد قضاوت جامعه قرار می گیرند و از بسیاری جهات دچار آسیب می شوند. وقتی فرد سرپرست خانوار با ارتکاب جرم غیر عمد یا عمد راهی زندان می شود، همسرش و فرزندانش نه تنها با خلا عاطفی نبود سرپرست خانواده روبرو می شوند بلکه با مشکلات اقتصادی جدی هم مواجه می شوند. زندانی شدن یک فرد، به ویژه سرپرست خانواده، تاثیرات گسترده‌ای بر روی خانواده او دارد. این تاثیرات نه تنها مالی و اقتصادی، بلکه روانی، اجتماعی و عاطفی نیز هستند.
بنا به گفته غلامعلی محمدی، رئیس سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور «در حال حاضر حدود 52 هزار خانواه نیازمند زندانیان تحت پوشش انجمن های حمایت از زندانیان قرار دارند.» او همچنین گفت که «به واسطه تفاهم نامه های منغقد شده با برخی نهادهای مرتبط با فعالیت در حوزه های حمایت از اقشار آسیب پذیر، توانستیم زمینه اشتغال برخی از خانواده های زندانیان را فراهم کنیم.»
مظفر الوندی، مدیرعامل انجمن حمایت زندانیان مرکز هم در این زمینه اعلام کرد که «در زمینه اشتغال همسران زندانیان و فرزندانی که قادر به کار باشند، مشکلی نداریم و امکانات لازم برای این افراد فراهم می شود.»
چالش های خانواده های زندانیان
خانواده‌های زندانیان با چالش‌های متعددی مواجه می‌شوند که نیاز به حمایت‌های جامع و همه‌جانبه دارند. ایجاد اشتغال از سوی دستگاه های متولی و نهادهای حمایتی و خیران برای همسر و فرزندانی که به لحاظ سنی قادر به کار کردن هستند، می تواند در حل بخش عظیمی از مشکلات این قشر از جامعه تاثیرگذار باشد.
چالش‌های اقتصادی: یکی از نخستین چالش‌هایی که خانواده‌های زندانیان با آن مواجه می‌شوند، مشکلات اقتصادی است. بسیاری از زندانیان پیش از دستگیری نقش اصلی در تامین معیشت خانواده را بر عهده دارند.
با از دست دادن این منبع درآمد، خانواده‌ها اغلب با مشکلات مالی جدی مواجه می‌شوند. این مشکلات شامل ناتوانی در پرداخت قبوض، تامین نیازهای روزانه و حتی حفظ مسکن است. زنان و کودکان در این شرایط اغلب مجبور به ورود به بازار کار می‌شوند که ممکن است منجر به کاهش کیفیت زندگی و تحصیل آنان شود.
چالش‌های روانی و عاطفی: زندانی شدن یک عضو خانواده می‌تواند اثرات عمیقی بر سلامت روانی و عاطفی اعضای خانواده، به ویژه کودکان، داشته باشد. کودکان ممکن است احساس گناه، شرمندگی، اضطراب و افسردگی کنند. این احساسات می‌توانند به مشکلات رفتاری و تحصیلی منجر شوند. همچنین، همسران زندانیان ممکن است با احساسات تنهایی، استرس و نگرانی مواجه شوند. این وضعیت‌ها می‌تواند به مشکلات زناشویی و حتی فروپاشی خانواده بینجامد. چالش‌های اجتماعی: از دست دادن یکی از اعضای خانواده به دلیل زندانی شدن، می‌تواند موجب انزوای اجتماعی شود. جامعه اغلب به خانواده‌های زندانیان با دید منفی نگاه می‌کند که می‌تواند منجر به تبعیض و عدم حمایت اجتماعی شود. این موضوع می‌تواند بر روابط اجتماعی و شبکه‌های حمایتی خانواده‌ها تاثیر منفی بگذارد، به طوری که خانواده‌ها از حمایت‌های اجتماعی که به شدت به آن نیاز دارند، محروم شوند.
مشکلات حقوقی و اداری: خانواده‌های زندانیان اغلب با مشکلات حقوقی و اداری پیچیده‌ای مواجه می‌شوند. این مشکلات می‌توانند شامل مسائل مربوط به حضانت کودکان، مدیریت اموال و دارایی‌ها و حتی مسائل مربوط به حقوق بازنشستگی و بیمه باشند. نبود دانش کافی در زمینه‌های حقوقی و عدم دسترسی به مشاوره‌های حقوقی می‌تواند وضعیت را برای این خانواده‌ها دشوارتر کند.
اهمیت حمایت از خانواده‌های زندانیان
خانواده‌های زندانیان به آموزش و حمایت‌های ویژه نیاز دارند تا بتوانند با چالش‌های پیش رو به خوبی مقابله کنند. این آموزش‌ها می‌توانند شامل مهارت‌های مدیریت مالی، مشاوره روانی، و آموزش حقوقی باشند. سازمان‌ها و نهادهای حمایتی می‌توانند نقش مهمی در ارائه این آموزش‌ها و حمایت‌ها ایفا کنند. حمایت از خانواده‌های زندانیان از جنبه‌های مختلفی اهمیت دارد. این حمایت‌ها می‌توانند به کاهش اثرات منفی زندانی شدن بر خانواده‌ها کمک کرده و به حفظ انسجام خانواده و کاهش آسیب‌های اجتماعی منجر شوند. در ادامه به برخی از دلایل اهمیت حمایت از خانواده‌های زندانیان پرداخته می‌شود.
کاهش فشارهای اقتصادی: حمایت مالی از خانواده‌های زندانیان می‌تواند به کاهش فشارهای اقتصادی بر آنان کمک کند. این حمایت‌ها می‌توانند شامل کمک‌های مالی مستقیم، تامین نیازهای اساسی و حتی ارائه فرصت‌های شغلی برای اعضای خانواده باشند. با کاهش فشارهای اقتصادی، خانواده‌ها می‌توانند بهتر به مسائل دیگر خود رسیدگی کنند.
حفظ سلامت روانی و عاطفی: ارائه مشاوره روانی و حمایت‌های عاطفی می‌تواند به حفظ سلامت روانی و عاطفی خانواده‌های زندانیان کمک کند. این خدمات می‌توانند شامل مشاوره فردی، گروهی و خانوادگی باشند که به خانواده‌ها کمک می‌کنند تا با احساسات و تجربیات خود بهتر کنار بیایند و راهکارهای مناسبی برای مقابله با چالش‌ها پیدا کنند.
بهبود روابط اجتماعی: حمایت‌های اجتماعی می‌توانند به بهبود روابط اجتماعی و کاهش انزوای اجتماعی خانواده‌های زندانیان کمک کنند. این حمایت‌ها می‌توانند شامل برگزاری نشست‌ها و گردهمایی‌های اجتماعی، ایجاد گروه‌های حمایتی و فراهم کردن فرصت‌های مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی باشند. با تقویت روابط اجتماعی، خانواده‌ها می‌توانند شبکه‌های حمایتی قوی‌تری ایجاد کنند که در مواقع بحرانی به کمک آن‌ها بیاید.
افزایش آگاهی و دانش حقوقی: ارائه مشاوره‌های حقوقی و آموزشی به خانواده‌های زندانیان می‌تواند به افزایش آگاهی و دانش حقوقی آن‌ها کمک کند. این خدمات می‌توانند شامل آموزش‌های حقوقی، مشاوره حقوقی رایگان و ارائه منابع و اطلاعات مرتبط با حقوق خانواده‌ها باشند. با افزایش آگاهی و دانش حقوقی، خانواده‌ها می‌توانند بهتر از حقوق خود دفاع کنند و مشکلات حقوقی خود را به نحو بهتری مدیریت کنند.
تقویت نقش خانواده در جامعه: حمایت از خانواده‌های زندانیان می‌تواند به تقویت نقش خانواده در جامعه کمک کند. خانواده‌های قوی و پایدار نقش مهمی در ساختار اجتماعی دارند و می‌توانند به کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی در جامعه کمک کنند. با حمایت از خانواده‌های زندانیان، می‌توان به تقویت این نقش و کاهش مشکلات اجتماعی کمک کرد.
خانواده‌های زندانیان با چالش‌های متعدد و پیچیده‌ای مواجه هستند که نیاز به حمایت‌های جامع و همه‌جانبه دارند. حمایت از این خانواده‌ها نه تنها به بهبود وضعیت آن‌ها کمک می‌کند، بلکه به کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی در جامعه نیز منجر می‌شود. ارائه حمایت‌های مالی، روانی، اجتماعی و حقوقی به خانواده‌های زندانیان می‌تواند به کاهش اثرات منفی زندانی شدن بر آن‌ها کمک کرده و به حفظ انسجام و پایداری خانواده‌ها در مواجهه با این چالش‌ها بیانجامد.
با توجه به اهمیت و ضرورت این موضوع، لازم است که سازمان‌ها و نهادهای مرتبط به ارائه حمایت‌های مناسب به خانواده‌های زندانیان بپردازند و به این طریق به بهبود وضعیت این خانواده‌ها و جامعه کمک کنند. ورود خیران کارآفرین به این حوزه و ایجاد زمینه اشتغال برای خانواده های زندانیان هم می تواند گامی موثر در این زمینه باشد.