-زهرا قاسم زاده/ دکتری جامعه شناسی-

حقوق متقابل اعضای جامعه

از منظر جامعه شناسی، جامعه متشکل از افراد با ویژگی‌ها و توانایی‌های متفاوت است. در واقع جامعه از گروه‌های انسانی تشکیل شده است که با یکدیگر درتعاملات انسانی پایدار هستند. زندگی اجتماعی به گونه‌ای است که افراد نمی‌توانند جدا از یکدیگر و به اصطلاح در غار تنهایی خود زندگی کنند. تمامی انسان‌ها نیازمند تعامل و هم‌کاری مستقیم یا غیرمستقیم هستند.

در این تعاملات نیاز است که انسان‌ها ضمن آگاهی از حقوق اجتماعی و شهروندی خود، سعی در رعایت حقوق سایر افراد جامعه نیز داشته باشند. به نظر می‌رسد یکی از مسائلی که در این زمینه وجود دارد عدم آگاهی شهروندان از حقوق فردی و اجتماعی خود و انتظاراتی است که باید از سایر اعضای جامعه چه به عنوان فرد و چه نهادهای اجتماعی داشته باشند.
بنابراین می‌توان حقوق متقابل اعضای جامعه را به دو بخش حقوق متقابل مردم و مسئولان شهری یا نهادهای جامعه و حقوق شهروندان در قبال یکدیگر، تقسیم نمود.

از جمله حقوق متقابل مردم و مسئولان، رعایت قوانین شهری توسط شهروندان، محافظت از اموال عمومی، حفظ فضاهای شهری و … دانست.

از سوی دیگر مسئولان شهری و نهادهای اجتماعی نیز باید در مقابل مردم پاسخگو بوده و فضای مناسب زیست شهروندان را فراهم نمایند. اما نکته مهم در این جا همان بحث آموزش و آگاهی بخشی است که باید در جامعه اتفاق بیفتد. در صورتی که شهروندان بدانند چه وظایف و مسئولیت‌هایی در قبال شهر و شهروندان داشته و از سوی دیگر بدانند چه انتظارات و خواسته‌هایی باید از مسئولان و نهادهای جامعه داشته باشند، فضایی مناسب برای رشد و پیشرفت شهر و شهروندان ایجاد خواهد شد.

در صورتی‌که این آگاهی در افراد ایجاد شود، روحیه مطالبه‌گری در شهروندان رشد یافته و آن‌چه که به‌ عنوان انتظار از نهادهای جامعه باید وجود داشته باشد در آنان شکل می گیرد. از سوی دیگر مطالبه‌گری باعث پاسخگویی نهادهای جامعه در مقابل مردم شده و احساس مسئولیت بیشتری در قبال اعضای جامعه ایجاد می‌شود.

حال در نظر بگیریم اگر فرایند مطالبه‌گری، رعایت حقوق شهروندی و اهمیت به خواسته‌های شهروندان در نهادهای جامعه شکل بگیرد، خود به خود افراد جامعه نسبت به سایر اعضای جامعه این مسئولیت را در خود احساس می کنند که در برابر انتظارات و خواسته‌های دیگران واکنش‌های موثری نشان دهند. همچنین در موقعیت‌های گوناگون متوجه اعمال و رفتار خود بوده و ضمن رعایت حقوق دیگران، سعی نمایند از مطالبات و حقوق اساسی خود دفاع نمایند.

بنابراین شاهد تضییع کمتر حقوق اجتماعی و فردی اعضای جامعه بوده و جامعه به سوی آن‌چه که آرمان یک جامعه مطلوب است گام برداشته و شاهد رشد و پیشرفت جامعه خواهیم بود. بنابراین باید از آگاهی بخشی و آموزش آغاز کرد چرا که آموزش و گفتگو کلید اساسی مواجهه با مسائل اجتماعی است.