ایرانیان باستان همواره در پی بهانه برای برگزاری جشن به جهت شکرگزاری و شادی بودهاند. آیینها و جشنهایی که به یادگار ماندهاند و هنوز هم برگزار میشوند. جشنهایی مانند جشن مهرگان، جشن خردادگان، جشن سده، جشن تیرگان و عید نوروز و… .
در تقویم زرتشتیان 13 تیر که مصادف است با 10 تیرماه خورشیدی به نام تیرگان نامگذاری شده است. زرتشتیان این روز را بسیار گرامی میدارند و مراسمی را برای بزرگداشت این روز برگزار میکنند.
در تقویم گاه شمار جلالی 13 تیرماه روزی است که آرش کمانگیر بر فراز قله دماوند می رود تا با پرتاب تیر به جدال هفت ساله بین ایرانیان و تورانیان خاتمه دهد. جنگی که در طول هفت سال تمام نیروی دوطرف را به تحلیل برده و هردو طرف در رنج افتاده بودند. خشکسالی همراه با جنگ هم دلیل مضاعفی برای ادامه ندادن جدال بود.
به همین دلیل تصمیم گرفته میشود تا یکی از پهلوانان ایرانی تیری را پرتاب کند و هر جا که تیر فرود آمد مرز ایران و توران باشد و جنگ را خاتمه دهند. تورانیان از این تصمیم بسیار خشنود بودند زیرا فکر میکردند که یک تیر تا چه وسعتی پرواز میکند و این تصمیم را به سود خود میپنداشتند. تا اینکه در روز موعود آرش که در اوستا به نام “ارخشه” از او یاد میشود؛ بر فراز قله دماوند می رود و تمام جان خود را در تیر می گذارد و تمام انرژی خود را در هفت رنگ به تیر میدهد. تیر به مدت ده روز در مسیر بوده است تا در روز دهم به تنه درخت گردویی مینشیند.
زرتشتیان به همین مناسبت در روز تیرگان دستبند هفت رنگی را که از قبل بافتهاند؛ به دست میبندند و بعد از ده روز آن را در روز تیرگان به باد میسپارند. همراه با آن میخوانند:
تیر برو باد بیا غم برو شادی بیا
محنت برو روزی بیا خوشه مرواری بیا
تیرگان در بین زرتشتیان یادآور روزی است که مردمان زمان پادشاهی پیروز بعد از هفت سال خشکسالی گرد هم میآیند و از ایزد تیر درخواست باران میکنند و در همان روز هم باران میبارد.
برای بزرگداشت این مراسم در این روز در اطراف رودخانهها، چشمهها و هرجا که آب باشد جمع میشوند. ایزد تیر را ستایش میکنند تا برایشان باران بفرستد، کشاورزی نجات یابد و یاد آرش کمانگیر و تمامی جان سپاران راه وطن را گرامی میدارند. آنها با آب پاشیدن به یکدیگر، پخش میوههای تابستانی، خوردن گندم پخته و گرفتن فال کوزه این آیین دیرینه را به بهترین نحو گرامی میدارند.