تنوع زیستی و بیولوژیکی چیست و چرا مهم است؟

-لاله پورعلی-
روز جهانی تنوع زیستی یک روز بین‌المللی است که توسط سازمان ملل متحد برای ترویج مسائل مربوط به تنوع زیستی تعیین شده‌است.

تنوع زیستی و بیولوژیکی، به معنای تنوع گونه‌ای، ژنتیکی و زیستگاهی از جانوران، گیاهان و میکروب‌ها در یک منطقه خاص است. این تنوع گسترده، نتیجه فرآیندهای تکاملی و دگرگونی بین انواع مختلف زندگی در طول زمان است و توسط فرآیندهای مختلفی مانند انتخاب طبیعی و تطابق زیستگاهی شکل می‌گیرد.

تنوع زیستی و بیولوژیکی، مهمترین و با ارزشمند ترین فرایند درطبیعت است. این تنوع، در تعادل اکوسیستم‌ها نقش بسیار مهمی دارد و به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی حفظ تعادل زیستی جهان شناخته می‌شود. این تنوع، یکی از عوامل اساسی برای تأمین غذا، دارو، سوخت، آب و دیگر منابع ضروری برای زندگی انسان‌ها و سایر موجودات زنده است.

علاوه بر این، تنوع زیستی و بیولوژیکی، بسیاری از خدمات اکوسیستمی را فراهم می‌کند. این خدمات شامل پایداری خاک، تولید اکسیژن، جذب کربن، حفظ تعادل آب‌های زیرزمینی و جلوگیری از سیلاب و خشکسالی است. همچنین، تنوع زیستی و بیولوژیکی، موجب حفظ زیبایی و طبیعت زیبای جهان و جلوگیری از انسداد راه حرکتی جانوران و مهاجرت پرندگان و پرندگان مهاجر است.

با این حال، تنوع زیستی و بیولوژیکی جهان، در بسیاری از مناطق دچار تخریب و کاهش شده است. فرآیندهایی مانند تغییرات اقلیمی، تخریب و تغییرات زیستگاهی، استفاده نامناسب از منابع طبیعی و تغییرات کاربری اراضی، باعث کاهش تنوع زیستی و بیولوژیکی در سراسر جهان شده است.بدون تنوع زیستی و بیولوژیکی، اکوسیستم‌ها نمی‌توانند به نحوی کار کنند که بتوانند نیازهای زندگی ما را برآورده کنند. بنابراین، حفظ و افزایش تنوع زیستی و بیولوژیکی، برای حفظ تعادل بسیارضروری است.

ایران با بیش از ۱۶۰۰۰ گونه گیاهی، ۵۰۰۰ گونه حیوانی و ۱۲۰۰ گونه پروانه، یکی از کشورهایی است که دارای تنوع زیستی بسیار بالایی می‌باشد. در ادامه، به برخی از این تنوع زیستی در ایران و مهمترین گونه‌ها و مناطق حفاظت شده آنها می‌پردازیم.

تنوع گونه‌های‌ گیاهی در ایران

از جمله گونه‌های گیاهی در ایران می‌توان به گل سرخ، زعفران، بادام، گردو، بادام زمینی، بومادران، شوید، گلابی، زرشک، سنجد، خرما، پسته و … اشاره کرد. همچنین، ایران دارای یکی از بیشترین تعداد گونه‌های گیاهی در جهان است که در اکثر مناطق ایران گیاهان دارویی متنوعی را می‌توان یافت.

تنوع گونه‌ای حیوانی در ایران

در بخش حیوانات نیز، ایران دارای تنوع بسیار بزرگی است. در کشور ما، گونه‌های مختلف حیوانات از جمله گربه وحشی، پلنگ، گرگ، خرس، کفتار، کرکس، شیر، شتر، گوزن، آهو، بز کوهی، شاهین، عقاب، قو، گنجشک، پرستو، مرغ عشق، طوطی، بلدرچین و … زندگی می‌کنند.

مناطق حفاظت شده در ایران

در ایران، بسیاری از مناطق و پارک‌های ملی به منظور حفظ و نگهداری از گونه‌های حیات وحش و گیاهی تشکیل شده‌اند. برخی از مهم‌ترین مناطق حفاظت شده در ایران عبارتند از:

– پارک ملی گلستان
– پارک ملی دشت‌های مرکزی
– پارک ملی خورخوره
– پارک ملی شادگان
– پارک ملی کوه‌های زاگرس
– پارک ملی گلباف
– پارک ملی دماوند
– پارک ملی ارسباران