آداب و رسوم مردم کرمان در نوروز
در زبـان اوسـطایی و زرتشـتی فروردیـن مـاه یعنـی برگشـت ارواح.
یعنـی بـه نوعـی مـا بـا خانـه تکانـی مـی خواهیـم بـه ارواح و گذشـتگان احتـرام بگذاریـم .
اردیبهشـت مـاه یعنـی شـکوفا شـدن گل و هر یک از ماه هـا نیـز هـر کـدام معنـی خاصـی دارنـد.
در اسـتان کرمـان جشـن هـا و آییـن هـا به سـه دسـته ملـی، محلـی و مذهبی تقسـیم مـی شـود.
در این بیـن نوروز باسـتانی ازاهمیـت بسـیار زیـادی برخـوردار اسـت.
فـرا رسـیدن سـال نـو و عیـد نـوروز شـور و حـال دیگـری بیـن مـردم بـه وجـود مـی آورد.
مـردم بـا نـو شـدن لبـاس طبیعـت، لبـاس هـای خـود را نیـز نـو مـی کننـد
و بـه ویـژه در روزهـای عیـد، بـا لبـاس های تـازه به اسـتقبال سـال جدیـد و فـرا رسـیدن بهـار مـی رونـد.
مراسم های نوروزی از اول اسـفند و بـا خانـه تکانـی و تمیز کردن منـازل آغـاز می شـود.
در اسـتان کرمـان تمـام مراسـم های عیـد نـوروز ازجمله
چهارشـنبه سـوری گرفته , جشـن سـیزده بـه در همانند سـایر نقاط ایـران به اجـرا درمی آید،
خانـه تکانـی، درسـت کـردن سـبزه، چیـدن سـفره هفـت سـین، دیـد و بازدیدهـای نـوروزی بـا شـکوه تمـام اجرا می شـود.
خانـه تکانـی
ماننـد مـردم کرمـان تمـام خانـه و وسـایل آن را در آسـتانه نـوروز گردگیـری، شستشـو و تمیـز مـی کننـد.
در روزگـار قدیـم نیـز قبـل از عیـد مـردم خانـه تکانـی مـی کردنـد.
اگـر اتـاق هـا بـه علـت دودزدگـی در ایـام زمسـتان سـیاه شـده بـودحتمـا آنهـا را مجـدد ا کـاهگـل مـی کردنـد.
و بـر ایـن بـاور بودنـد کـه اگـر ایـن کـار ر ا انجـام نـدهنـد
تـا پایـان سـال جدیـد همـه چیـز درزندگـی بـرای آنهـا بـه شـکل نامطلوبـی اتفـاق خـواهـد افتـاد.
در شـب چهارشـنبه آخـر سـال ـرسـم بـر ایـن اسـت کـه در یـک خانـه دور هـم جمـع مـی شـوند
و بـه شـادی مـی پردازنـد.
چهارشـنبه سـوری در اسـتان کرمان همراه بـا آواز و پای کوبـی و
خـوردن آجیـل مخصـوص کـه بـه مشـکل گشـا معـروف اسـت ادامـه پیـدا می کنـد.
هنـگام تحویـل سـال رشـته هـا را در داخـل آش مـی ریزنـد
بـر ایـن باورنـد کـه بـا ریختـن رشـته در هنـگام تحویـل سـال، تـا پایـان سـال رشـته کارهـا در دستشـان خواهـد بـود،
برهمیـن اسـاس اغلـب هنـگام تحویـل، خودشـان رشـته بریـده و آش درسـت مـی کنند.
سـبزه، سـیر، سـماق، سـنجد، سـیب، سـمنو، کمـاچ سـن، سـکه، میـوه، شـیرینی، آجیـل، نـان، ماسـت، آیینـه، قـرآن، ماهـی، کاسـه ای آب کـه داخـل آن گل سـرخ ریختـه و تخـم مـرغ رنـگ کـرده داخـل سـفره قـرار مـی دهند.
مـردم اسـتان کرمـان از قدیـم بـه هنگـام تحویـل سـال سـفره پهـن مـی کردنـد
و هـر چـه در منـزل داشـتند از کمـاچ، نـان و سـبزی گرفتـه تـا شـیرینی و آجیـل و
تخـم مـر غ رنـگ شـده بـر سـر سـفره قـر ار مـی دادنـد
و برایـن بـاور بودنـد کـه بـه هنگـام تحویـل سـال تخـم مـرغ رنگـی روی آینـه تکـان مـی خـورد. ِ
” خواب آب” زمان تحویل سـال نو
در برخـی از نقـاط اسـتان کرمـان مـردم بـاور د اشـتند کـه
زمـان تحویـل سـال ً تمـام آب هـا ی جـاری بـرای یـک لحظـه مـی ایسـتند
و اصطالحـا بـه آن “خـو اب آب ” مـی گفتنـد.
ِ سهن (sehen )ریختـن و پختـن کمـاچ و سـمنو
از جملـه آداب ِ و مراسـم خـاص مـردم اسـتان کرمـان قبـل از ایـام عیـد اسـت،
بـر ا ی ایـن کـار گنـدم را دو سـه روز در آب خیـس مـی کردنـد و
سـپس آب را خالـی کـرده یـک شـب آن را در قابلمـه در بسـته قـرار مـی د ادنـد تـا جوانـه بزنـد
سـپس جوانـه هـا را داخـل یـک سـبد یـا کیسـه قـرار مـی دادنـد و
هـر روز آن را خیـس مـی کردنـد تـا جوانـه هـا کام‍لا در هـم فـرو رونـد،
سـپس جوانـه هـا ی در هـم تنیـده شـده را خشـک و آرد مـی کردنـد و
از آن نـو عـی کمـاچ بـه نـام “کمـاچ سـهن ” و “سـمنو” مـی پختنـد.
خیـرات کـردن شـیرینی، غـذا و میـوه بـر مـزار مردگـان در روز پنجشـنبه آخـر سـال
کـه بـه آن عیـد مـرده هـا مـی گوینـد از دیگـر آییـن هـا ی قدیمـی نـوروز در اسـتان کرمـان اسـت.
در برخـی از شهرسـتان هـا ماننـد سـیرجان
موقـع تحویـل سـال اقـدام بـه رشـته بـری و پختـن آش بـا آن مـی کننـد و بـاور دارنـد کـه
بـا ایـن کـار سررشـته زندگـی تـا آخـر سـال بـه دستشـان خواهـد بـود.
خـو انـدن قـرآن سـر سـفره هفـت سـین از آداب فـر اموـش نشـدنی مـردم اسـتان اسـت،
در قدیـم کسـانی کـه بـا سـواد و یـا در اصطلاح عامیانـه (م‍لا) هنگـام تحویـل سـال قـرآن مـی خواندنـد
و سـکه ای بـه عنـو ان برکـت بـه بقیـه مـی دادنـد.
در بعضـی از مناطـق اسـتان کرمـان
دعـای مخصـوص تحویـل سـال را بـا زعفـران و گ‍لاب بـر بدنـه یـک کاسـه چینـی مـی نویسـند
سـپس از آن شـربت درسـت مـی کننـد
و بـرای سـلامتی اعضـای خانـواده در طـول سـال همگـی از آن مـی نوشـند.
در دیـد و بازدیـد هـا ی عیـد،
مـردم اسـتان سـعی مـی کننـد ابتـدا بـه دیـدن خانـواده هـا ی عـزادار برونـد،
اگـر از زمـان عـزاداری ایـن خانـواده هـا مـدت زیـادی گذشـته باشـد
اقـدام بـه عـوض کـردن لبـاس هـا ی مشـکی افـراد خانـواده بـه وسـیله لبـاس هـای اهـد ایـی خـود مـی کننـد .
عیـد دیدنـی کوچکترهـا از بزرگـان فامیـل
و هدیـه دادن بزرگـان بـه بچـه هـا از دیگـر آداب مرسـوم عیـد نـوروز دراسـتان کرمـان بـه شـمار مـی رود.
نگاه به سـبزه در روز اول سال
در قدیـم مـردم روز قبـل از عیـد تکـه ای سـبزه از بـاغ هـا یـا بیابـان هـا مـی آوردنـد
و آن را بـا گِل بـالای سـر در منزلشـان مـی چسـباندند و بـر ایـن بـاور بودنـد که
برای شگون و خوش یُمنـی روز اول سـال چشمشـان بـه سـبزه بیفتـد .
در روز 13 فروردیـن نیـز سـبزه هـا را بـه خـارج از خانـه مـی برنـد
و بـرای رفـع ب‍لا درآب روان یـا سـر چهـار کوچـه مـی ریزنـد و معتقدنـد کـه
نحسـی را از خانـه بیـرون مـی بـرد.
مـردم اسـتان کرمـان از قدیـم روز 13 فروردیـن را نحـس مـی شـمردند
و بـرای رفـع نحوسـت آن بـه دامـان کـوه و دشـت پنـاه مـی برد نـد .
عـده ای حتـی تـا 13 فروردیـن بـه مسـافرت نمـی رفتنـد و بـاور داشـتند کـه سـیزده گیـر مـی شـوند،.
در حـال حاضـر ایـن باورهـا بسـیار کمرنـگ شـده و مـردم دیگـر بسـیاری از آنهـا را از دسـت داده انـد.
کرمانیـان قدیـم عقیـده د اشـتند هـر کـس شـب عیـد بایـد حتمـا در منـزل خـودش بسـر ببـرد
و بـر ایـن بـاور بودنـد کـه اگـر در موقـع سـال تحویـل در خانـه خودشـان نباشـند
تـا آخـر سـال مرتبـا این طـرف و آن طـرف خواهنـد بـود.
مـردم اسـتان کرمـان هم مانند سـایر هـم وطنان خود سـال نـو را با آداب و رسـوم خاصـی آغاز مـی کننـد
برخی از ایـن آداب هنـوز در بیـن مـردم مرسـوم هسـتند
امـا برخـی دیگـر در طـول زمـان بـه فراموشـی سـپرده شـده انـد،
آمـاده کـردن لبـاس نـو از دیگـر مـوارد مرسـوم شـب عیـد اسـت بـه طـوری کـه
در گذشـته اگـر بزرگترهـا توانایـی خریـد لبـاس نـو را بـرای خودشـان نداشـتند
حتمـا دسـت کـم بـرای کـودکان یـک تکـه لبـاس نـو مـی خریدنـد.
عیـد دیدنی کوچکترهـا از بـزرگان فامیـل و هدیـه دادن بـزرگان به بچه ها از دیگر آداب مرسـوم عیـد نـوروز اسـت.
در برخـی از شهرسـتانها از جملـه شـهربابک ، سـیرجان و بـم مردم
شـنبه اول سـال بـه گـردش و تفریـح می رونـد و اقدام بـه پختـن آش مـی کننـد
بسـیاری از مـردم کرمـان قبـل از عیـد بـه تعـداد افـراد خانـواده و بعضـی دیگـر یـک ظـرف سـبزه درسـت مـی کننـد.
در قدیـم مـردم کرمـان سـالی یـک بـار پلـو مـی خوردنـد و بـه هم‍ی‍ـن دل‍ی‍ـل آن یـک بـار را بـه شـب عیـد اختصـاص مـی دادنـد.
گـره زدن سـبزه از آییـن هـای سـنتی مـردم اسـتان اسـت، برخـی هنگـام گـره زدن سـبزه ایـن شـعر را مـی خواندند
“سـیزده به در 14 بـه تـو،
از ایـن کُتو به اون کُتو
دردو بلام توی کُتو
و منظورشـان از کُتو سوراخی که بیـن گـره هـا بوجـود مـی آمـد، بـود.
دخترهـای دم بخـت نیـز بـه هنگـام سـبزه گـره زدن از روی شـ‍ی‍طنت و بـرای شـگون مـی گفتنـد:
امسـال اومـدم ک‍ل‍ی‍تـو، مقنعـه بـه سـر، سـال دی‍گـه بچـه بغـل ، خونـه شـوهر.
برخـی از شـهرباب‍ک‍‍ی هـا روز 13 بـدر
14 سـنگ جمـع مـی کننـد و در سـوراخی قـرار مـی دهنـد
سـپس در آن را مـی بندنـد و بـاور دارنـد بـا ایـن کـار تمامـی ب‍لا هـا از آنهـا دور مـی شـود
